Fémo dó ciàcole sul "mondo" de le calcàre o calchère de la montagna veronese un tempo utilisàde par la produssión de la calsìna dai calcaròti fin dal X° secolo. Un documento de la metà del XII° ne dise che a Sant'Ana e più precisamente a Zivelonghi se faséa legna par la produssión 
de sénar e calsìna. L'éra un laóro che vegnéa pagà bén ma se faséa gran fadìga e bisognava savérlo far, cossìta se ciamàva i calcaròti co' spariénsa da la Valpolesèla o quéi da Gressana e Stàlavéna. Tuta la Lessinia l'éra interessà a le calcàre, da est a ovest, da Sélva a Sant'Ana. Par far partìr una calcàra ghe voléa tempo e laóro, la costrussión defàti, l'éra un calcóssa de impegnativo senso contàr che 'na òlta partìda la funsión te dovéi farghe manutenssión. Ghe da dir anca, che grassie ai calcaròti se tegnéa netà i bòschi, defàti par la combustión se ciapàva ràme e raméti, spinare e scòrse dei àlbari, in più, par far calsìna, se binava i maròcoli che gh'éra nei prè (quéi fati de carbonato de calcio), in 'sta maniera se podéa taiàrli mèio e utilisarli anca par el pascolo.
El materiàl brusàva bén, in póco tempo e le bampe no le finìa mai. L'importante l'éra la costrussión de le calcàre e quindi anca la sièlta del lógo dovéa èssar méssa in cónto, tacà a le sénge e nei vai o 'ndóe gh'éra materiàl calcàre da cósar e soratuto 'ndóe no tira el vento e tacà a strade e sentiéri par el trasporto de la calsina, póco distante dai boschi. Vegnéa costruìda sóra un costón e par metà scavà in drénto nel terén par no pèrdar el calór, par impenìr al mèio el tuto e par darghe un ociàda dal de sóra a la "còta". La forma cilindrica a bóte, strèto de sóra e de sóto, par far funsionàr al mèio la combustión. Denànsi gh'éra la bóca del fógo, un sbàcio in basso par respìro, invéçe de sóra, la porta de la calcàra che vegnéa murà dopo aver cargà le piére da cósar. Ma quanto l'éra granda? El diàmetro l'éra tra i 3 e i 4 metri co' un'altessa de 4-5 metri compresa la parte in-terà de un metro e mèso, che podéa tegnér 200 quintài. Uno dei problemi ne la costrussión, l'éra la 'òlta. Se dovéa scominsiàr a spalmàr ne la véra, do déi de malta 'ndoé se ghe metéa de sóra un giro de piére calcaree taiàde a cùgno par far in modo che el fógo el podesse nar verso l'alto spampanandose ben par tuto el çilindro. E via, co' altri giri de piére se rivàa al "cùgno", l'ultima piéra postà sóra e che tegnéa su tuto. I sassi da cósar che i tegnéa el calór podéa èssar de natura calcarea co' Carbonato de calcio (e calcossa de crèa, òssido de fèr, quarso e altro) che vegnéa da grèbani o piére sedimentarie nate nel mesozoico grassie al deposito de scheletri e sgusse nel'antico mar de la Tetide che quertàva la Lessinia.
La legna ligà in fassine, no dovéa èssar gróssa, ma rame e raméti che fusse facile da tacàr e sistemandole a ventàla, in questa maniera se g'avéa le bampe spampanà dapartuto. Una 'òlta tacà le rame da drénto vèrso fóra, el "foghista" dovéa ussìr. A quel pónto le piére scominsiàva a cósar. El fógo el dovéa èssar mantegnù in vita e grassie a un pirón de fèr co' un mànego lóngo, se ciapàva le fassìne e se le metéa a brusàr passando par la "bòca" che come émo visto se catàva de sóto a la pòrta. Dopo un giorno se vedéa le léngue de fógo fin de sóra al "cùgno", de colór rosso, giàlo e asùro. La sénar un tempo, vegnéa utilisà par tiràr via le màce dai vestiti o par sbiancàr "far la lissia". El "detergente" conossù come "lissiva" l'éra un vero processo chimico. Se dovéa udàr un sentenàr de litri de aqua in un gran calderón de fèr o de rame zontàndoghe un par de chili de sénar bén tamisà. A quel pónto se tacàva el fógo, faséndo bóiar el tuto. 'Na 'òlta smorsà el fógo se lassava lì a sponsàr, l'aqua passando par 'na gróssa tela, la separava tòchi e tochetìni restà da quel, che dopo vegnéa utilisà come "sbiancante". Dovì saver che la sénar la g'a drénto el carbonato de potassio, un vero e proprio detergente alcalìn.
Ma come saltava fóra la calsìna? El carbonato de calcio co' el calór el liberava anidride carbonica deventàndo ossido de calcio (calçe viva), calàndo de volume del 20% e perdendo el 50% del péso. Ogni tanto el "calcaròto" el butàva un òcio a la calcàra, vardando bén che el fumo vegnésse fóra dal de sóra in maniera regolàr. A quel pónto, par capìr se coséa bén, se tiràva fóra da l'alto una piéra e se la metéa drénto un sécio impenìdo de aqua; se riussìa a desfarse alóra voléa dir che la "còta" l'éra vegnù fóra bén. No restava altro che stupàr la bóca del fógo co' piére e tèra dopo aver finìdo de butàr drénto legna. Passà 'na stimàna, dopo che le piére le s'éra sorà, se tiràva fóra da la calcàra le piére deventè bianche e lisiere par èssar trasportà come "calçe smorsà".
Ma par cosa podéa essar utilisà l'òssido de calçio "calçe viva"? Par esémpio, par tegnér netà e disinfetà, stalóni, case e puinàri l'éra utilissimo o anca par sistemàr el Ph dei teréni o par desfàr le fibre de legno ne la carta o sóra ai morti quando gh'éra la pèste par paura che questo màl el podésse far altri morti. In pratica se te cascava su la pèl te la brusàvi. Da quéla viva se passàva a quéla smorsà (idrossido de calcio) zontàndoghe l'aqua tre 'òlte el so péso. Questa podéa èssar utilisà ne le "consarìe" par tratàr la pèl, par butàrghe de sóra a roba inquinante o par zontàr al verderame. 'Na parte de la calsìna vegnéa utilisà par la costrussión de stalóni e case o vendù a ci ghe servéa ma podéa suçéder anca che i calcaròti i se le tegnéa par lóri in quanto muradóri par ligàr le malte. Par conservarla bastàva 'na busa nel terén quértandola co' una tòpa de èrba. 
Storicamente segnalémo che nel 1847, dal catasto austriaco, salta fóra che a Volargne, a sud de la Ciùsa, gh'éra 7 fornàse da quarèi e da calsìna a parte cave de piéra e de crèa, ma parché proprio in questa località? Parché secondo studi del l'800, nel Monte Pastèl, póco distante e che varda la ValdAdese, gh'éra la presensa de piére co' 97% de carbonato de calcio e co' solo el 2% de carbonato de magnesio (el resto silice, crèa, alùmina e ossido de fèr), praticamente pura, ciamà "calsìna dólsa" e che no podéa deventàr dura co' l'aqua. Defàti dopo secoli quéla de Volargne l'è tra le più importanti par intonagàr e smaltàr parché ghe méte tempo a ciaparse. Émo visto l'importansa de le calcàre, de come la montagna l'è stà sagomà da la man de l'òmo al mèio. 'Dèsso le industrie no le pól capìr el senso de la Comunità che gh'èra drio a questo mondo, fato de persone, de faméie e de amicissie. (Andrea Toffaletti)