Ricordi veronesi.
Tri nostri amiçi i n'à mandà i so ricordi de un tempo, che publichémo volentieri. Queste i è testimonanse de vita e no solo dei sempliçi ricordi, un calcossa provà su la propia pèl. Chiunque vol publicàr un so ricordo de vita, che descriva el 'ndóe l'è nato, basta spedìr una meil a la nostra Redassión. Un archivio par conservàr la "memoria" dei nostri noni, co la possibilità che le nóe generassioni le pòssa 'vérghe una testiamoniansa de quanto sucesso nel XX° secolo.
- SAN POL
de Giani Tajoli - SANTA LUSSIA A SAN POL
de Giani Tajoli - COSA MAGNAVA
'NA FAMEIA DE CONTADINI de Piero Braggio - QUANDO VOLÈA FAR
LA GUIDA TURISTICA de Piero Braggio - DESCOCAR LE GALINE
de l'amigo Roberto
SAN POL de Giani Tajoli
Quando ero buteléto e zugavo co' le pice
Su richiesta del Toffa meto so quatro righe sui me ricordi de quando ero buteléto e se zugava tra le macerie del quartier 'ndóe son nato che sarìa Veroneta e con più precisión San Pól. Mi son nato nel 40 in Cortesela San Paolo e i primi ricordi che gò riguarda i cavaleri che in quéi tempi i vegnéva alevadi da quasi tute le fameie.
Anca a casa mia ricordo che in un locàl ghera dele àrele con le foie del moràr che l'éra el magnàr dei cavaleri. Altri me ricordi i core a quando sonava l'alarme e se scapava tuti in cantina o alle grote de San Nasàr. Me Papà el me contava che una dele prime bombe cascà su Verona, l'éra vegnù zo in via Nicola Maza fasendo un morto e sfigurando una bela fiola.
Dopo la guera i me ricordi i và ai tanti buteléti che zugava par le strade e zugava ale pice, ale figurine e ai quercioléti e i più grandi dela Cortesèla de San Paolo i organisava il giro d'Italia con i quercioléti con drénto la foto dei campioni del momento.
SANTA LUSSIA A SAN POL de Giani Tajoli
Quando se godéimo con poco
Santa Lussia, in cortesèla San Paolo, la portava tuti i ani calche novità. Gh'è stà l'ano dei schetini, che i faséa tanto gódar noialtri buteléti, quanto, col bacàn che i faséa, i rompéa le scatole a quéi de una çerta età. Gh'éra el sior Nane, che gestiva la tratoria ala Rana, che quando non el ghe ne podéa proprio più el vegnéa fóra arabià e noialtri coi nostri schetini faséimo una ritirada strategica. In un altra Santa Lussia ghè stà la bomba. Uno dei grandi dela maraia l'avéa trovà vicin ale sgauie lassà vicin ale macerie de via Timavo un baratolo de fero che l'ha incuriosì tuti noialtri. Dopo aver çercà de vèrzarlo l'ha ciapà sto bussoloto e el l'ha lancià adosso al muro che gh'éra de drio al Palasso Giuliari (quel de l'università). El s-cioco l'ha fato végner tute le mame preocupade dela sorte dei tanti buteleti, Santa Lussia e San Pól quel giorno i avéa vardà in zo. Questi i è fati della Cortesèla de San Pól nei ani del dopoguera.
COSA MAGNAVA 'NA FAMEIA DE CONTADINI de Piero Braggio
Fin a la metà dei ani '60 (almanco secondi mi)
'NTRODUSSIÓN
Par impossibile, ma l'éra cusì. Gran modestia e laóro, laóro e modestia. Nó gh'éra divertimenti, gnanca a tàola. Nó gh'éra pericolo che ghe fusse 'n magnàr 'n póco delicato, o, come minimo, de quéi che se podéa consumàr 'n çità! Tuto parché gh'éra - come émo zà dito - gran laóro nei campi, da le çinque de matìna a le òto de séra, ma póchi schèi e gràn misèria. Ancóra: sènsa contàto con la çità, nó se gavéa riçète rafinàde e, par zónta, bisognàva magnàr solo quél che dàva la tèra e la córte. Par esempio, de salàta e de caròte, gnanca l'ombra, parché la tèra nó la ghe ne permetèa la coltivassión. Quél che capitàva 'n montagna, làte e polènta, polènta e formàio, el se ripetéa 'n pianura, sóto altra forma. Sto parlando de 'na famèia de la zòna de Cadidài (là, se dìse: Caidài), 'n dove la tèra la gh'avèa 'na mòta de sassi (el baìl nó'l bastàva) e nó parlémo de quando ghe passàva sóra l'aqua de l'irigassión par càlche ora: nó restàva che 'na montagna de giarón. Par questo, nó se podèa far de le bèle vanése (de tèra sofiçe e bèn laóràbile), adàte a coltivassiòni da òrto, come salàta, caròte, fenòci, eçètera.
CÒSA SE MAGNÀVA
En mancansa de tuto questo - par fortuna, 'n inverno, se podéa far créssar i radéci róssi ne le stàle - no' gh'éra che magnàr capùssi crùi o 'n téia e patate, e consàdi póco, parché l'òio el costàva màssa; semài, gh'éra abondànsa de asédo, parché, spesso, 'l vìn 'l andàva de màl, 'n mancansa de cantìna; i capùssi, 'n té la terìna, i éra talmente açidi, par vìa de màssa asédo, che uno de ancó nó le magnarìa gnanca morìr. Dónche, a mézodì capùssi , a la séra capùssi, càlche òlta radéci - nò molésini, come se pretende adèsso - ma bèi dùri e pieni de pél, parché andàdi anca 'n soménsa .... De 'nvèrno, come se diséa, gh'éra 'n modesto cambiamento, passàndo ai radéci róssi. Gnanca màl sta situassión, parché se tratàva de zènte che laóràva, mai stràca e che la se contentàva de póco o, mèio, de gnénte.
EL COMPANÀDEGO E QUANDO I COPÀVA EL PÒRCO
Come companàdego, salvo càlche variante fortunàda, dominàva el salàdo e le mortadèle, fàte naturalmente 'n casa. Questo, parché, durante l'ano, se alevàva el pòrco - ànsi, uno par i contadini e uno par i paròni - e, a santa Lùssia, se lo cópàva, e bisognàva védar con che método, pòra bèstia! 'Na òlta copà con dó, trè massàde su la testa e po' sgóssà con tanto de cortèl - 'na volta i a usà 'na baióneta lassàda lì dai todéschi - el pòrco el vegnéa taià a metà par el lóngo. Le mezéne, a volte dó e a volte quàtro, le vegnéa tacàde al sofìto de la cusìna, parché le se libaràsse dal sangue, che 'l pissàva zó en 'n pàr de séci o de cadìni. A mezéne pronte, se ciamàva, par l'ocasión, 'n specialista - un çerto Gioàn Trenco - par laóràr la carne e far el salàdo, le mortadèle, el sangue ensacà o altre còse, usàndo le buèle del pòrco. Có l'ocasión, le dòne le faséa i sòssoli, che 'n bòn tàliàn i se ciàma "ciccioli". Tuto el laòro de preparassión de la carne, che quél dei salàdi el faséa, el se riassuméa ne l'espressión: "far su el pòrco".
NÓ GH'ÉRA CÀNEVA
Fàto el salàdo, ancó disémo i "salàmi", se avarìa dovù métarli 'n càneva (cantina), propio parché i se staiónàsse, ma, 'n mancansa, sé i tacàva via al sofìto (i diséa: "al sótofìto") de un ambiente tacà a la cusìna, ciamàdo "el lógo". Questo el serviva anca par el vìn, oltre ché come desbrìgo. El parèa 'n'arsénàl. Par l'amór de la Madòna, che situassión. 'Na situassión difiçile, parché, 'sèndo el lògo 'n pianotéra, nó l'éra fresco e, tanto el salàdo, come el vìn nó i podéa mauràrse bèn e restàr sani. Émo zà dito che el vìn el deventàva presto àçido o mèzo azédo (i diséa: l'è 'ndà de òlta), ma par el salàdo - e ghe n'éra par tuto l'ano - l'andava pèzo: difàti, el salàdo l'éra sempre rànso. 'N sta condissión, el savéa de tuto, via che de bòn salàdo, anca se l'éra zenuìn. Nó'l faséa màl al momento de magnàrlo, ma càpe, el spussàva, no' savarìa de ché, con 'n 'udór che se podéa açetàr solo che abituàndose! E anca mi mé s'éra abituà. Sto salàdo, dónca, l'éra el companàdego dei contadini par el mèzodì, par la séna e cusì par tuto l'ano. Quél sì che l'éra respàrmio! Sempre salàdo e, par zónta, anca rànso e spùssolente! El fàto che lo magnàsse anca mi da buteléto, l'é sta 'na fortuna, parché, par via de saóri, adèsso che són vécio, me va bèn tuto. E alòra, çinquanta, sessant'ani fa nó gh'éra scadènse da controlàr e se sé contentàva del bòn e del trìsto.
MANZO 'N BRÓDO E PAPARÉLE
En cambio del salàdo, dovendo sempre resparmiàr, gh'éra, raramente, carne de mànzo a la domìnica a mézogiorno - più òssi che carne - e paparèline fàte 'n casa con óvi freschi de la córte. Chi cusinàva, a la domìnica, l'éra la dòna del capofaméia. Néi altri giorni faséa da magnàr, alóra se diséa cusì, la vècia de casa, che l'éra la màre del capofaméia. La gh'avarà 'vù, nei ultimi ani de la mé presénsa, sui òtant'ani... E la cusinàva éla, parché, data l'età, nó la laóràva 'n te i campi.
EL CAPÓN
Capitàva, ma nó spésso, che a la dominica, ghe fusse 'n bòn capòn, paràltro deventà capòn, có 'n'operassión, quasi da sala operatoria, fàta de scóndón, sempre da la vècia de casa che - brava e zelante dòna - la sé ne 'ntendéa de sta operassíòn, securamente dolorosa par el pòro gàl .... I ghe faséa 'n taio con la fòrbese 'n tél de drìo, i tiràva fòra quél che gh'éra da tiràr fóra - figùrete ti con che delicatéssa - e pò i ponciàva el tàio có 'n ùcia e réve. Par questo - e l'ò capì più tardi - la M. nó la voléa che niàltri buteléti vedéssimo còsa la faséa ... I 'nterventi i vegnéa fàti con cura e atenssión, de drìo a la casa, dove védar podéa sòlo 'na nósàra: ciapàdo 'n galéto, la M. la lo metéa su i só zenòci. Có la sinistra, la lo tegnéa sàldo - pensa: péne da par tuto e al vento - e co' la destra la oparàva ... E che dolóri i dev'èssar stadi quéi de la pòra bèstia, có'l só de drìo taià, el só interiór scurtà, có 'n bèl enfagótamento e 'na béla ponciàda, a conclusión del laóro! Motivo del proçedimento l'éra che el galéto-capón, de sta maniera, el se 'ngrassava e 'l dàva carne più morbida e saorìda, có 'n’ òtimo bròdo ..., par le paparéle, fàte sempre a màn!
LA BONDOLA (MORTADELA)
Varianti, dónche, 'n te 'l magnàr, come émo visto, ghe n'éra póche. 'N par de queste i éra anca la bondola frìta 'n te 'l struto - el grasso del pòrco - o un póco de pésse ... Ma anca la bondola, pur de materiàl zenuìn, nó la podéa éssar perfumàda parché nó gh'éra né cantina, né frìgo, dove conservàrla a dovér. Par çercàr de mantegnérla bèn, se la metéa 'n vàsi de véro, imérsa 'n strùto rescaldà e liquido, ritegnéndo che la duràsse, ma, par cónto mio, la gh'avéa 'n saór che invidàva a renunsiàr a la çéna. La bondola nó l'éra che 'na variante al rànso salàdo ... Che stòmeghi...!
EL PÉSSE
Càlche vòlta, al vènardi, la faméia la se permetéa - quando la 'ndàva bèn - de servìrse el pésse. A portarlo par le campagne l'éra 'n veciòto 'n bici (davanti al manubrio, 'l gavéa 'na casséta con quél ch'el voléa véndar) che, de tanto 'n tanto, quando ghe paréa de éssar vissìna a 'na còrte, el çigàva: "Pésso, pésso!" El vegnéa, se diséa, da le Bàsse, dove gh'éra abondànsa de canài e de risàre. El ofrìva ténche e bàrbi, pescàdi 'n té i fòssi. Se tratàva, alóra, de pésse scadentissimo, che, invéçe, ancó l'è deventà 'na speçialità par chi gh'a portafóio bòn. A compràr el pésse l'éra la "vècìa" (voçe dialetàl, che gnénte la gavéa de spregiativo). La vegnéa fóra de casa, la compràva 'n chilo de "pésso" e la lo preparàva. Par far questo, la sé metéa su la piéra che, rotónda, la faséa da màrzene esterno al pósso, pròprio par èsser còmoda a cambiàr l'acqua e a lavàr bèn el "pésso". Capitàva che càlche sbròfa de aqua, securamente nó nèta, o càlche buèla del "pésso" la cascàsse 'n tè 'l pósso, có le conseguenze che ancó ciamaréssimo "inquinamento". Ma quando sé gh'avéa bisògno de aqua par la casa o par béar - l'aqua del pósso l'éra sempre freschissima, se sé ne tirava su 'n sécio e vìa ..., sénsa badàrghe a tante possibili infessióni (nel pósso cascàva anca le fòie de 'na mandolàra e le màndorle, che, naturalmente, le sé marçiva, ma gnissùn ghe dàva bàdo). L'operassión "pésso" la consistéa nel netàrlo, tòrghe le buèle e la cóa ...: 'na fèsta par i gàti, che paréa che i capìsse che l'éra vènardi e che i vegnéa da la M., sfregàndose nel fondo de la só còtola e de la grómbiala e magnàndo i resti del "pésso" netàdo. Fèsta, émo dìto, parché, 'n efèti, par càn e gàti no gh'era mai gnénte da dàrghe da magnàr. O sìa, al càn i ghe dàva, quando i sé recordàva, polènta e làte, mentre i gàti, o i sé ciapàva càlche ràto o usèl, o l'éra la fame più néra. A la fine, bàrbi o ténca i vegnéa frìti 'n padèla, su le bràse del fógolar, con strùto e 'n póco de òio. Che nó l'éra de securo extra-vergine!
MACHÉ BACALÀ
Dàda la lontanansa da la çità, gnanca se pensàva al bacalà, a le trìpe, a la carne de cavàl - alóra gh'éra, par queste, 'na botéga en via Fama a Verona - o al scopetón. I éra màssa càri! Nó desmenteghémo che el companàdego l'éra contà, nel piàto, e, par conseguensa, se continuava a pociàr pàn e polènta 'n té 'l pòcio, contentàndose de sentìr el saór de quél che s'avarìa volù magnàr. E se luçidàva el piàto! Parché tuto l' éra pagà !
LA POLÈNTA
Par conclùdar, parlémo de la polènta. Questa nó la mancàva mai: o frésca o brustolà su la gradèla sul fógolàr. Però, bisognàva fàrla, ànsi, ocoréa, prima de tuto, andar dal molinàr: se ghé portàva càlche sàco de polènta 'n gràn e lù, 'n cambio, el dàva tanti chili de "farina" de polènta (sempre giàla). Faséa la polènta la moiér del capofaméia, parché par còsarla bèn, ocoréa bòni bràssi. Difàti, se usàva 'n gran stagnà, el paról, che, par dàr 'na misura, el contegnéa, a òcio, tri o quatro litri de aqua. In mèzo al fogolàr, vegnéa zó da l'alto 'na cadéna a anèi retóndi. A la só fine, sóto, la cadéna, la gh'avéa 'n rampìn, 'n dó se tacàva el mànego del paról, de modo, però, che questo el podéa èssar mòsso da 'na parte e da l'altra có massima façilità. Còsa normàl, del resto. Trà far bóiar l'aqua, butàr zó la polènta e cósarla, passàva 'n par de ore gaiàrde. La cóga, la dovéa continuamente móvar la polènta en cotùra, sia giràndola con 'n bastón, sia tiràndo a destra, a sinistra e verso sé stessa el paròl, fìn che, a la fine, 'ndàva via bòna parte de l'aqua e restàva 'na bèla e morbidissima crèma. Altro che la polènta 'n scatola del giorno de ancó, che l'è pronta 'n du minuti! E còssa vùto fàrghe se nó la vàl gnénte! No gh'é remèdio! 'Na òlta pronta, se rebaltàva la polènta dal paròl su la panàra - grande àsse rotonda con tanto de mànego - e se la lassàva soràr fin che la deventàva 'n pó sòlida. Questo se faséa tri quarti d'ora o méz'óra prima de la çéna (la polènta se la faséa sólo verso sera), de modo che, 'na vòlta sòlida, ma ancora mòrbida, se podésse taiàrla. E se la taiàva có 'n fìl de réve. Questo se lo tegnéa 'n té le màne, con i du déolóni e i du ìndesi, ai só du cài, se lo passàva con cura sóto la parte inferiór de la polènta, che tocàva el legno de la panàra e pó se tirava su el fìl da tute e dó le parte, 'n modo che se creàsse 'na féta. E via cusì. Apéna fàte, se magnàva la polénta ancóra morbida e calda; en altri momenti, a colassión, a la matìna, o a la sera, quando nó se faséa la polènta, quéla vansà se la brustolàva, su gradèle fàte dai contadini, su 'na mòta de bràse del fógolàr, ch'el vegnéa 'mpissà zà verso le çinque de matìna.Da recordàr l'è che tanto me nòna, come la M., zà recordàda, a la sera nó le faséa che magnàr polènta brustolà e làte ... Dìto ti che ancó i magnarìa cusì! In sóma, la polènta, frésca o brustolà, nó la mancàva mai ....! 'Na vòlta, l'éra magnàr da poaréti, ancò l'è magnàr da sióri, che, però, nó i pól imainàr, la bontà de la polénta de 'na vòlta! Tuto 'n pachéti… e gnénte parói… !
LA COLASSIÓN
L'éra, par quél che se magnàva, 'na rèplica de quél che el convento el passàva a mézo dì - quando sònava la campana de sta óra; se diséa che l'éra el momento de la "benedissión dei cuciàri", o sia, del magnàr, de mèzo giorno - e a la séra, polènta e, come companàdego, salàdo rànso e, par cambiàr, salàdo e polénta, sta òlta, brustolà, bèla calda e séca. Mé dìgo che nó i savéa gnanca còsa fusse el formàio, parché schèi da spèndar nó ghe n'éra! El "gràna", pó, còssa érelo el "gràna"? Comunque, la colassiòn se la faséa a le sète (de matìna, par non confóndarne). A le sète, parché, i contadini i se alsàva dal léto a le cinque (de matìna), i 'ndava a laòrar 'n te i campi dopo de avér guernà le béstie 'n stàla e dopo vèrghe dà da béar, e i tornàva, come émo dìto, a casa a le sète. 'Na òlta magnà, i tornàva 'n tè i campi fin a l'óra de la "benedissión dei cuciàri". Sempre de quéla.... Par fenìr el tèma de "còsa i magnàva" 'na vòlta - almànco quéi che ò conossù mi - gh'è da dìr che a mèzogiorno e a çéna i bevéa el vìn che i faséa lóri, che l'éra quasi sempre açido, parché mal conservà, nonostante el bisolfìto, e de póco grado. I sé contentàva anca de la graspìa, che l'éra fàta butàndo aqua sóra le gràspe zà usàde par far el vìn. L'éra 'n liquido lizér, che se podarìa definìr "aqua e vìn". E i sé contentàva, sibèn i laóràva anca quìndese, sédese óre al dì...
QUANDO VOLÈA FAR LA GUIDA TURISTICA de Piero Braggio
L'ARTE DEL RANGIARSE
Lo faséa parché s'éra al verde, ma 'n çèrto 'ntarèsse a parlàr todésco e, magàri avésse podù, anca l'inglese, el gh'éra. Sicóme stàva de casa 'n Sotoriva, avéa pensà che 'n bòn punto d'encontro de turisti - càlche òlta g'avéa dei françesi - no'l podéa èssar che Santa 'Nastasia. Par quélo, ghe ne vegnéa e come....Fòrsi, dopo San Zén, l'éra, e l'è anca ancò, la césa più visità. Par métar 'n pràtica sta idèa, ò dovù studiar la storia de Verona e, lésela su 'n libro, e lésela su 'n altro - g'avéa quindes'ani - calcòsa avea imparà. Nó l'éra façile, ma mé parea che i turisti che 'compagnàva i fusse contenti. Ancóra ancò, dopo çinquandu ani, me récòrdo tuto come fusse alóra. 
Sicóme me paréa - ma l'avéa capìda giusta - che tuti i çercàsse de vèdar prima de tuto l'afrésco del Pisanèlo, m'éra parfìn fato far de le foto de sta 'mportante pitùra e le tegnéa pronte 'n scarsèla da fàr védar e par véndarghene par ciapàr 'na palànca. Ghe n'o 'ncora 'na copia! Riguardo al todesco, s'avéa si e nò quél de scóla e par questo, figuràrse che preparassión, dovéa dir sempre le stesse parole, póche par nó dirghene tante, piéne de capèle. La façènda, però, la deventàva sempre più fàçile, a furia de contàr sempre le stesse ròbe.... Par 'nviàr el discorso con càlche turista, o mé metéa 'n pié sui scalìni del portón de Santa 'Nastasia o, déntro 'n té la çésa, sperando che calchedùn, el mé dimandàsse càlche spiegassión. Calcòsa de Verona avéa studià - me recòrdo, anca su un libro de Simeoni.
El mé permetea de cavàrmela bèn, tegnèndo presente che tanti turisti todéschi i conosséa de Verona più de quanto disésse el libro. In càlche modo, l'andàva drìta, ma prima che capitasse la bòna ocasión....Insóma, nó l'éra afàr de tuti i giorni. Gran fortune nó se ghe ne faséa, ma è capità, 'na vòlta, che un todésco el volésse che 'l compagnàsse in Piassa Bra.
El gavéa la machina e par averlo portà fin a la 'Rena, sempre 'n machina, el m'avéa dà 1000 franchi. N'afàr d'oro, mai visto! Maria Vèrgine che beléssa! Quando se visitava Santa 'Nastasia, se cominçiava dai afreschi sul portón de l' intrà e da le piére che gh'è ai fianchi (dó i è 'ncompléte, quéle de sinistra, vardàndo la césa: ci dìse che el se l'avarìa portàde via Napoleón, sto canàia; ci dìse che nó i ghé l'à mai mésse). 'Na òlta 'n çésa, se partìva dal primo altàr de destra e via, faséndo tuto el giro, sènsa desmentegàr l'afrésco del Pisanèlo, sóra la Capèla Pelegrini. Bèn a là, ò 'mparà calcòsa, chè l'è servì a fàrme 'na pur modesta cultura 'n tè 'l campo de l'arte e de la grande storia de Verona. Sto darme da far come guida però, nó l'éra ben visto da l' ilustre e storico arçiprete, don Adolfo Bassi, che ancora ancó, l'è la personificassión de 'na bòna parte de la storia veronese. Comunque, par conclùdar, "don Bassi", cusì i le ciamava tuti, nó 'l voléa che mi 'cómpagnàsse i turisti 'n çésa, parché, 'l diséa " se i té dà i schèi a ti - figuràrse quanti! - nó i le méte ne la casséta de la césa!" Invesse, nó l'era vèra. L'era 'n ilusión quéla de "don Bassi”, parché, 'n efèti, nó i dàva gnénte a mi, ma gnanca a la çésa. Sempliçe el motivo: la fortuna che g'ò vù l'è stà de 'compagnàr càlche turista; questo 'l capitàva, si o nó, 'na volta al mese! E sènsa dir che mé mama no l'era d'acòrdo su sta questión - me vién da rìdar - parché ghe paréa che mi andasse a dimandar la carità, proprio 'n césa! Ma se nó ghe n'éra, còssa podéa fàr, se nò inzegnàrme? Un fàto particolàr el m'è capità faséndo la guida, quando du turisti todéschi, marì e moiér, i m'avéa invidà a 'ndàr a trovarli a Augusta, 'n Baviera e bisògna che dìga la verità, l'è stà 'na gràn sodisfassión; s'érimo nel milenoveçentocinquantasiè.
DESCOCAR LE GALINE de Roberto
Un tratamento speciàl par le galine
Dai tempi de me nono ....... ogni tanto bisognava DESCOCAR le galine el disea me sio Santo. A dir la verità quel che ve digo e ve raconto le quel che me disea me sio che l’era del tredese (1913), e se podarìa dir che no l’era mia vecio….. ma serte olte l’era “antico”.El me raccontàa che quando par la corte gaveimo tante galine coàlche ‘olta bisognàa “descocàr le galine”. E mi ghe dimandava cossa volea dir con stà parola.La “Coca” l’era la galina che coàa i ovi soto le ale par averghe i punsini . De solito sucedea che le galine dopo che le g’à vù i punsini le riscominsiava a ‘verghe i ovi boni, che i servea par magnar noialtri o da vèndar ai visini de casa. Bon….. coàlche mona de galina la continuàa a covar i ovi, parchè non la perdea la pasion de far la “coca”, e alora i ovi i deventaa sbarloti pronti solo da butàr nel luamàr de drio a casa.E alora gh’era l’usansa de DESCOCAR LA GALINA, che a dirla tuta se te la fè adeso i te porta al 69 (numero civico di via del Pontiere ‘ndoe gh’era el vecio carcere).Sta roba qua la se fasea quando se torna dai campi a mesdì, prima de lavarte par magnàr, parchè oramai te s’eri sà sporco e te spusai quel che bastava. Adesso ven el belo….. la descrision de quel che bisognava far.:-cavarse la camisa e metarse comodo in canotiera
-ciapar la pora galina par le gambe, che magari l’era lì mesa indormensada soto el ranghinator che la covàa i ovi (….poareta).
- andar visin a l’arbio
- far girar la galina tuta in torno e in alto sie o sete olte con el braso drito tenegnendola da le sate.
Apena finìo de girar bisognava ciaparla par el còl con do mane, sensa strosarla, e infilarla nel’ arbio soto acqua contando fin a diese o dodese en sto modo
UNO l’era soto acqua,
DUE l’era sora l’acqua ,
TRE l’era n’atimo par respirar,
QUATRO l’era de novo soto acqua,
SINQUE de sora, e avanti così ……sempre con do mane.
- al l’ondese, ancora prima che la scominciase a respiràr ben, te ciapavi la testa de la galina con la man bona e te la metei ne la leséna soto el braso de l’altra man tegnendola ferma par un poco con el gombio. Stando atento che no la te sgrifese con le ongie de le sate.
Pensa che se la te cagava a doso l’era bon segno parchè volea dir che la pora galina la s’era spaentà par ben. E sinò se ricominsiava de novo da l’uno un’altra olta. Stà pora galina che la se catava con ‘sto tratamento la se spaventava cosita tanto da pèrdar il vissio de coàr i ovi che alora jera o i restava boni da magnàr. Eco sto chì le el raconto che me avea fato me Sio quando mi s’era bocia e che, in coàlche maniera, adeso el mè servio par ricordarlo in un momento de alegria, parché a sentir stà storia gh’era da rìdar a pensàr a la pora galina.