Ve cónto 'na storia, de piassè de tresènto ani fa ai tempi del Prinçipe Eugenio de Savoia, considerà dai storiçi l'ultimo capitàn de ventùra, de faméia italiana, nato in Francia e Federmarassiàl del Sacro Romàn Impero, un grande stratèga a cavàl del '700. Quando l'è s-ciopà la guéra de secessión in Spagna l'è saltà fóra da nóvo la vècia amicissia fra Austria, Inghiltera e Paesi Bassi contro la Francia amiga de la Spagna. Eugenio l'è vegnù zò in Italia par ciapàr la Lombardia, ciocàndo co' i francesi del Marassiàl Nicolas de Catinat de La Fauconnerie a Carpi d'Àdese, 'ndóe s'a fato mal a un zenòcio ma l'è riussì a vènsar. Ma come g'àlo fato a saltàr la Val d'Adese 
co' la Ciusa e 'l lago de Garda ocupé dai francesi? E qua scominçia una de le piassè grande imprese de la storia. Rivà a Rovereto, Eugenio el g'a dito ai so generài e ai so soldà de 'nar a butàr un òcio a tuti i vài e tute le strade che le finìa a Vicensa, Verona, Bergamo e Bressia par vérghe piassè possibilità de ciapàr a le spàle el nemìgo. El 26 de màio del 1701, fata la siélta su la strada da ciapàr, grassie a piassè de trèmila tra soldà e contadini, i-é sté slarghé stradine e sentieri su par i séngi, co' fòrte pendensa. Quatro resiménti de fanteria, 400 cavài e canoni mandà sora a Ala passàndo par la Val Fréda de Séga, l'altrà metà dei resiménti da Peri verso Bèra tiràndo su i canoni co' le sóghe su par i monti, smontando caréti un tòco a la 'òlta. Par de drio invésse, i dragoni co' i cavài a man e la cavaléria mandà a Valduga de Rovereto verso Vicensa visto che l'artilierìa de un çérto pèso e le valìse i-éra resté indrio a Rovereto par un póchi de giorni, parché de strade ghe n'éra póche. Sul Monte Baldo l'è stà mandà el generàl Guttenstein co' quatro batajóni e cénto dragoni par vardàr el nemìgo posissionà a la Ciùsa. A la Republica Venessiana gh'è stà dito de lassàr passàr l'armàda imperiàl, Eugenio no g'avéa voia de ròmparghe le bàle, el nemigo l'éra un altro. Dopo trè giorni de sfòrsi incredibili, le colóne de la fanteria i-é salté fóra, sóra le montagne de Breonio ne le tère venessiàne el 28 de màio. Ci vivéa in quéi lóghi, no podéa crédar ai propi òci, restè incantà ne la maravéia piassè grande del mondo; fin a quél giorno nissuni avéa visto passàr canoni e càri su par quéi séngi. Dovì pensàr che par tràr su un canón, ghe voléa quìndese pari de bó, in più gh'éra soldà e contadini spàla a spàla tacà a l'artilierìa e ai caréti co' sóghe su par i "passi più disastrosi e malagevoli" sensa che nissuni se fasésse del mal. Dopo avér sponsà par un póchi de giorni a Breonio, i-è ripartì el giorno 4 dùgno 1701 in diressión Verona par tor la biàva, altri cavài verso Stàlavéna par dopo tiràr drito par Legnago. Una storia granda, bèla da contàr.... Andrea Toffaletti