Skip to main content

02 Speciali - San Zén e Procolo ne la Crucarìa


Quando: 02 Agosto 2017
Come mai la Crucarìa l'è ligà a la tradissión e a la devossión de San Zén e Procolo? 'Desso, ghe rivémo, con calma. Nel VI secolo i Franchi, par operassioni militari i partìa dai campi de la Val Venosta come nel caso dei Bizantini, e nel 568 contro i Longobardi, che i g'avéa el so Ducato più setentrionàl a Trento e da qua fin al confìn de l'impero romàn poco distante da Meràn. Nel 591 grassie ai duchi de Baviera se riva a la paçe tra Franchi e Longobardi imparentà coi todeschi. Un periodo de calma e tranquilità.

Ma i Bavari parò i era a le dipendense dei Franchi e grassie al so consenso i podéa métar su casa in Val de Isarco, Pusteria, Venosta e Inn. Nel 680 Bolzàn devénta riferimento Bavarese. Par colegàr la Val Venosta con quela de Isarco, s-ciòpa 'na guera ne la zona tra Meràn e Bolzàn, in 'sto caso tra el Ducato Longobardo de Trento e 'l Ducato de Baviera.
 
Carlo Magno par paura de restàr ciavà, el fa deventàr la Baviera parte del Regno dei Franchi e la Val Venosta la passa politicamente soto a un conte del posto. Tra el 600 e 'l 700 parò tuto passa da novo soto i Bavari.La devossión ne le val de l'Alto Adése a San Procolo e San Zén iè ligà al periodo Longobardo. Particolàr l'è el caso de Naturno, 'ndóe catémo la cèsa parochiàl dedicà a San Zén e 'na cesèta de un campo-santo dedicà a San Procolo. I du Santi iè tramandà come Vescovi a Verona, Procolo tra el 260 d.C. e 'l 304, mentre Zén tra el 362 e 'l 380.

Tra le curiosità da segnalàr, che Procolo, nonostante el sia stà Vescovo par piassé de 40 ani no l'à lassà qualcosa de scrito su la so vita. Su de lu gh'émo fole, storièle de la "Passio Sanctorum Firmi et Rustici" del VI° secolo e tra l'altro savémo che no l'è stà martirisà dal goérnadòr pagàn Massimiano ma parà via da Verona. A Naturno le reliquie i è rivà 'na 'olta, drio a quéle del Vescovo "Moro", giusto par testimoniàr che el poro Procolo, come la so cèsa, l'è a l'ombrìa de San Zén (foto). De quèl che ve conto, gh'è un altra prova.
 
Sora le Alpi no gh'è 'na césa dedicà a Procolo mentre al contrario Zén l'è nominà a Insen nel 769, a Reichenhall e a Geinsenfeld a sud de Ingolstadt. Nel Nordtirolo gh'era un césa su la via Claudia Augusta ne la Val de l'Inn fora de Serfaus. In Svissera nel cantón de Schwyz catémo "San Zén in Arth" e a Ladir nel cantón dei Grigioni. Ne l'alto Adese, ne la zona de resti Bàvari, catèmo San Zén su 'na colinéta de Castèl Tasso (Reifenstein) a sud de Vipiteno; a Terento in Val Pusteria e a Burgusio in Val Venosta.

Ma soratuto no podémo desmentegàrse la "roca" de Castèl S.Zén nel Castrum Maiense sora a Meràn de l'epoca de Corbiano e la Capèla a Castél Grifo (Greifenstein) de la Parochia de San Genesio sora Bolzàn. In pratica grassie a l'amicissia tra Bàvari e Longobardi i nostri Santi i era ben conossudi. No escludémo che i Cimbri rivà su le nostre montagne sia Bàvari e che i sia partì. col tempo da la Val Venosta da Glorenza, paese bagnà da l'Adese. Se par caso ne levostre vacanse nel Tirolo vedì dei paesi coi nomi dei nostri Vescovi, no stasì preocuparve.... lì, l'è tuto normàl.

Andrea Toffaletti

San Procolo

San Procolo

San Procolo

San Procolo

San Procolo

San Procolo

San Procolo

San Procolo

San Procolo

San Procolo

San Procolo

San Zén

San Zén

San Zén

San Zén

San Zén

San Zén

San Zén

San Zén